Peritoneal Dialysis

Zabieg dializy otrzewnowej

Dializa otrzewnowa jest drugim – obok hemodializy ‒ rodzajem dializoterapii. Dializa otrzewnowa to procedura, która także ma na celu oczyszczenie krwi z produktów przemiany materii, toksyn i nadmiaru wody.

Ten typ dializy wykorzystuje naturalną zdolność filtracyjną błony otrzewnej wyściełającej od wewnątrz jamę brzuszną (dializator). Otrzewna to cienka błona wyściełająca od wewnątrz ściany jamy brzusznej oraz większość narządów, które się w niej znajdują. 
Błona otrzewnowa zawiera liczne drobne naczynia krwionośne i ma dużą powierzchnię przylegającą do jamy brzusznej, dlatego – po wypełnieniu jamy brzusznej czystym płynem dializacyjnym ‒ może być wykorzystywana do filtracji krwi1,2.
Płyn dializacyjny jest wprowadzany do jamy otrzewnej przez cewnik (małą miękką rurkę). Roztwór ten zawiera rozpuszczoną w wodzie mieszaninę minerałów i cukru. Produkty przemiany materii i nadmiar wody są wypychane z naczyń krwionośnych znajdujących się w błonie otrzewnowej do płynu dializacyjnego dzięki obecności cukru – dekstrozy ‒ który działa jako środek osmotyczny. 
Po upływie kilku godzin zużyty roztwór, zawierający produkty przemiany materii, jest odprowadzany z jamy brzusznej za pomocą miękkiej rurki. Okres przebywania płynu dializacyjnego w jamie brzusznej określa się mianem czasu leżakowania. Następnie jama brzuszna jest napełniana świeżym płynem dializacyjnym i rozpoczyna się kolejny cykl; każdy taki cykl nosi nazwę cykl wymiany i jest wykonywany 4‒5 razy na dobę. Zabieg dializy otrzewnowej może być wykonywany samodzielnie przez pacjenta1,2

Rodzaje dializy otrzewnowej

Wyróżniamy dwa główne rodzaje dializy otrzewnowej: ciągłą ambulatoryjną dializę otrzewnową (CADO), określaną też mianem dializy ręcznej, która zwykle przeprowadzana jest w ciągu dnia oraz ciągłą cykliczną dializę otrzewnową (CCDO); CCDO może być prowadzona w nocy z wykorzystaniem urządzenia, które automatycznie drenuje zużyty płyn dializacyjny i ponownie napełnia jamę otrzewnej świeżym płynem. Oba zabiegi dializy otrzewnowej są zwykle wykonywane samodzielnie przez pacjenta bez pomocy opiekuna1,2.

1. Ciągłą ambulatoryjna dializa otrzewnowa (CADO) 

CADO jest najpowszechniej stosowanym rodzajem dializy otrzewnowej. Procedura ta nie wymaga dostępu do specjalnej aparatury i może być przeprowadzana bez zakłócania codziennych aktywności pacjenta. CADO polega na oczyszczaniu krwi w trybie ciągłym. Płyn dializacyjny przechowywany w plastikowym worku dostarczany jest przez cewnik do jamy brzusznej, gdzie pozostaje przez kilka godzin; w tym czasie cewnik jest zamknięty. Następnie płyn dializacyjny jest odprowadzany z powrotem do worka i usuwany. Po czym cały proces oczyszczania krwi zaczyna się od początku; do napełnienia jamy brzusznej kolejną porcją świeżego płynu dializacyjnego używa się tego samego cewnika. Czas leżakowania płynu dializacyjnego w jamie brzusznej wynosi 4‒6 godzin (lub dłużej). Proces odprowadzania zużytego płynu dializacyjnego i wymiany go na świeży  zajmuje około 30‒40 minut. Wyminę płynu należy przeprowadzać w czystym, dobrze oświetlonym miejscu. Większość pacjentów zmienia płyn dializacyjny co najmniej cztery razy w ciągu doby i pozostawia go w jamie brzusznej na noc. CADO nie wymaga podejmowania jakichkolwiek czynności związanych z procesem dializy w ciągu nocy, w związku z tym jej stosowanie nie zakłóca snu1,2.

Principle of Continuous Ambulatory Peritoneal Dialysis (CAPD)
Zasada ciągłej ambulatoryjnej dializy otrzewnowej (CADO).
Źródło:
National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases (NIDDK)
https://www.niddk.nih.gov/health-information/kidney-disease/kidney-failure/peritoneal-dialysis

2. Ciągła cykliczna dializa otrzewnowa (CCDO)

CCDO określana jest także mianem automatycznej dializy otrzewnowej (ADO). CCDO przeprowadzana jest z wykorzystaniem specjalnego urządzenia zwanego cykler, które służy do napełniania jamy brzusznej płynem dializacyjnym, a następnie jej opróżniania; odbywa się to od trzech do 5 razy w ciągu nocy podczas snu pacjenta.  Rano stosuje się jedną wymianę z całodniowym czasem leżakowania; w tym czasie pacjent może swobodnie podejmować swoje codzienne aktywności. Przed pójściem na spoczynek pacjent przyłącza cewnik do cyklera i rozpoczyna nocne wymiany płynu dializacyjnego1,2.
Dostosowana automatyczna dializa otrzewnowa (dADO) to rodzaj zmodyfikowanej procedury CCDO. W przeciwieństwie do CCDO – w której objętość napełniania i czas leżakowania są stałe ‒ w dADO stosuje się różny czas leżakowania i różną objętość wymian w celu optymalizacji usuwania płynów (ultrafiltracja) i toksyn (klirens)3.

Źródło

  1. National Kidney Foundation www.kidney.org/atoz/content/peritoneal (Accessed 14.2.19)
  2. Jameson, Fauci et al.: Harrison´s Principles of Internal Medicine, 20th Edition, McGraw Hill 2018
  3. Fischbach M, Zaloszyc A et al. Adapted automated peritoneal dialysis. Adv Perit Dial 2014; 30: 94–7.